Ik zal er maar eerlijk mee voor de dag komen: het is voor het eerst in mijn leven dat ik een militair terrein betreed. En ik moet bekennen dat er toch wat spanning op zit. Ik heb immers van Lenie de Fijter, de organisator van deze middag,vernomen dat we rondgeleid gaan worden door een heuse marineman, de heer Bartelmans, nota bene oud plaatsvervangend commandant en chef staf bij de Marine op dit complex. Stiekem heb ik visioenen dat we een exercitie krijgen en al marcherend onder leiding van een barse en bevelen schreeuwende commandant het terrein rond zullen gaan.
Niets blijkt minder waar. De heer Bartelmans is een aimabel man, die gepassioneerd over de geschiedenis en het heden van dit complex vertelt. Pal achter het huidige Scheepvaartmuseum bevindt zich het terrein waar in de 17e eeuw de schepen van de Admiraliteit gebouwd werden. Deze schepen moesten de enorme Hollandse handelsvloot beschermen. De bevoorrading van deze schepen vond plaats vanuit het ’s Lands Zeemagazijn (Scheepvaartmuseum) plaats. De werf heeft bestaan tot 1914, vanaf dat moment werden de schepen te groot en verhuisde de werf naar Den Helder. De Admiraliteit hield op te bestaan bij de Franse inval in 1795. Na de Franse tijd werd in 1815 de Marine opgericht.
Van de werven is niets meer te zien. Het huidige middenterrein, dat vroeger open water was, is gedempt met grond die vrijkwam bij de bouw van de IJ-tunnel. Hierdoor ontstond een groot terrein waar de Marine veel van haar opleidingen heeft gehuisvest. Hieronder het gerenoveerde 
gebouw waar de elektrotechniek-opleiding gegeven werd. De ramen van dit gebouw stellen de vlaggen van de landen van de Europese Unie voor.
Zoals op de eerste foto is te zien ligt het terrein als een eiland in het water. Het uitzicht op de stad is op diverse punten fantastisch.
De marine heeft zich -mede door de bezuinigingen op defensie- teruggetrokken tot een gedeelte van dit eiland en daarmee is een groot terrein en een groot aantal panden toegankelijk voor het publiek. Zo is de voormalige officiersmess tegenwoordig een normaal restaurant, dat nog een authentieke zestigerjaren inrichting heeft.
Een beetje spannend is het vanmiddag toch nog geworden. In de namiddag vergaderen de Ministers van Justitie van de Europese Unie op het complex. Want in het kader van het EU-voorzitterschap van Nederland zijn het Marineterrein en het Scheepvaartmuseum de plekken waar alle activiteiten gehouden worden. De bewaking is enorm en ook wij worden onderworpen aan een strenge controle, zelfs een body-scan ontbreekt niet. Ook lopen er voortdurend drie bewakers met onze rondleiding mee. Op bescheiden schaal maakt Nederland ook reclame voor zichzelf, zoals dit bloemenpaviljoen, waar de Nederlandse tuinbouw zich aan de buitenlandse gasten presenteert.
We wandelen op een historisch stukje Amsterdam; in de 17e eeuw was hier ongetwijfeld het grootste industriële complex van de wereld te vinden. Bovendien ontleent deze plek natuurlijk zijn aantrekkingskracht, omdat het eeuwenlang niet toegankelijk voor het gewone publiek was. Dat maakt nieuwsgierig naar wat zich achter onderstaande 17e eeuwse gevel aan de Kattenburgstraat afspeelt. En dat allemaal in hartje Amsterdam, een stadsenclave, een oase van rust temidden van het rumoer van onze hoofdstad.
Het is eigenlijk het enige historische pand op het terrein; de overige panden zijn van veel latere datum, de meeste zelfs uit de tweede helft van de vorige eeuw. En die panden hebben ook een niet-maritieme functie gekregen. We hebben zelfs de archeologische vondsten bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn in één van die panden bekeken.
Zo hebben we vanmiddag kennis gemaakt, wederom gezegend met uitstekend weer, met een veertien hectaren groot geheim gebied (op Google maps was dit gebied bewust onscherp gemaakt). Het militair terrein in het centrum van de stad was sinds de zeventiende eeuw achtereenvolgens de werkplek van Michiel de Ruyter en Vincent van Gogh, de scheepswerf van de Admiraliteit, opleidingscentrum van de Marine en thans helikopterlandingsplaats voor hoogwaardigheidsbekleders, meldplek voor aspirant-militairen, revalidatieoord voor getraumatiseerde soldaten en onderduikadres voor o.a. Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders. Maar waar deze schuilplaats zich op het terrein zich bevindt, wil de rondleider ons niet vertellen. En zo blijft er nog iets geheims over op dit eiland.
Huub Oostendorp